Не капай ямы…
Ёсць людзі, якія лічаць: «Як гэта быць каля агню і не пагрэцца, не прыхапіць тое, што дрэнна ляжыць?» Асабліва, калі гэта калгаснае.…Пятровічу, калгаснаму заатэхніку, неяк раз «разведка» данесла, што даяркі з аддаленай фермы ідуць дамоў не з пустымі рукамі. Маўляў, у кожнай за пазухай прыхавана грэлка ці слоік з малаком (пластыкавай тары ў той час яшчэ не было). Ад добрага жыцця, не ад добрага — хто там будзе разбірацца, а вось злавіць злодзеяў і тым самым выслужыцца заатэхніку карцела. Для гэтага Мікалай Пятровіч вырашыў учыніць аблаву.
Надвячоркам, падчас вячэрняй дойкі, яны ўдвух з брыгадзірам неўпрыкмет занялі пост у кормазапарніку, што стаяў трохі наводдаль. Месца выбралі ўдалае: уваход у кароўнік — як на далоні, сцежка, па якой павінны ісці даяркі, таксама.
Прыстаўшы каля невялічкага акенца, заатэхнік і брыгадзір ціха гаманілі, курылі, чакалі... Дзверы за сабой не зачынялі, пакінулі ладны прасвет, каб у патрэбны момант спрытней было выскачыць, знянацку з’явіцца на сцежцы перад даяркамі.
Ды ці то гутарка ў мужчын была дужа цікавая, ці то даяркі занадта ціхія і асцярожныя, але ж ні Мікалай Пятровіч, ні Леанід Рыгоравіч не згледзелі, калі жанчыны скончылі працу і пачалі разыходзіцца па хатах…
Апомніліся канспіратары толькі тады, калі адна з даярак ціха прабурчала: «І хто гэта тут дзверы не зашчапіў? Усю ночку ветрам ганяла б…» і добрасумленна зачыніла іх, накінуўшы кручок.
Мужчыны яшчэ маглі падаць голас, выйсці з «пасткі», у якой апынуліся, але ж тады давялося б тлумачыць, што яны тут робяць. Выкрываць сябе начальству, вядома ж, не хацелася. Ды і спадзяваліся яшчэ неяк вылезці…
Але ж не: як той казаў, не з іх шчасцем! Акенца ў памяшканні было малое: праз яго такім мацакам не выбрацца, пра сотавыя тэлефоны ў той час ніхто і не чуў.
Аж да раніцы давялося мерзнуць у засадзе. На дварэ была позняя восень…
З няволі іх на досвітку выпусціў вартаўнік. Уважліва выслухаў тлумачэнні, паківаў у знак згоды галавой, нібыта з разуменнем паставіўся да просьбы трымаць язык за зубамі. Аднак, мусіць, не даў рады языку, бо плёткі пра гэты канфуз разляцеліся па ўсёй акрузе.
І толькі лянівы не прамовіў: «Не капай ямы іншаму, тады і сам у яе не трапіш».
Спагадлівыя дзікі
«О-хо-хо! — уздыхнула баба Ульяна. — Вось і світаць пачынае, а я так і праляжала ўсю ноч з расплюшчанымі вачыма. Усё думкі ды ўспаміны...» Цяжка дажываць свой век. Сын Васіль — у горадзе, кліча да сябе жыць. Але ж лепш не будзе, чым у сваёй хаце, бо памятае баба Ульяна, як летась гасцявала ў яго. Нявестка нядрэнная, чаго Богу грашыць, ды.... То не там паставіла кубак, то не так прысунула фіранку на акне, то гучна размаўляе, аж суседзі чуюць...Першы прамень сонца зазірнуў у акно, затанцаваў па падлозе. Скочыў на падушку і паказытаў старой твар, нібы хацеў падарыць добры настрой і прыдаць сілы. А яны ёй ох як спатрэбяцца.
Вясной, калі прыязджаў на адзін дзянёк, Васіль ускапаў агарод. Баба Ульяна пасадзіла тады па некалькі радкоў і морквы, і цыбулі, і бурачкоў. А яшчэ — вялікую граду бульбы. Сын прывёз ёй з горада «заводнага» насення, якое купіў на рынку.
Баба Ульяна была задаволеная. Хоць і размяняла ўжо апошні дзясятак жыцця, але заставалася ўвішнай і рухавай. У яе агародзе не было ніводнай травінкі, не тое, што ў суседкі Параскі. Пустазелле мінае плот, а тая і ў вус не дзьме: «Вырасце бульба, чорт яе не возьме! Гэта не морква ці цыбуля — бульба зелля не баіцца».
Васіль прыязджаць з горада не спяшаўся, і баба Ульяна вырашыла капаць бульбу сама. Падышла раніцай да свайго «выпеставанага» агарода і ледзь не аслупянела. Нібы смерч прайшоў па градах, узадраў зямлю ўздоўж і ўпоперак.
— Параска! — гучна паклікала Ульяна суседку. — Паглядзі, што робіцца! Эх, злыдні!.. Яшчэ ўвесну казала сыну, што трэба адгарадзіцца ад лесу, а яму ўсё няма часу. Што ж я цяпер рабіць буду? А мая ж ты бульбачка!.. А ў цябе, Параска, былі гэтыя ікластыя?
— Ды не, — усміхнулася кабета. — Чаго ім у мой бур’ян лезці? Ды і ў цябе ж бульба не простая, а «заводная». Вось і спакусіліся толькі на твае грады. Але, глянь, яны яшчэ сумленна рыліся: пакінулі корчыкаў дзесяць. Будзе што пакаштаваць. Можа, і мяне на вячэру запросіш? — Параска крыху памаўчала і супакоіла: — Ды не бядуй ты так, суседка. Сыну ўсё няма калі прыехаць, а дзікі прыйшлі і ўраз усю бульбу выкапалі...
Сорам не прапіў
Вярнуўшыся з арміі, Кастусь, як і многія тады, у савецкія часы, запісаўся на курсы шафёраў. Кіраваць машынай ён умеў, але каб працаваць, трэба было мець пасведчанне вадзіцеля.
Пасля гэтага ў яго з’явіліся праца, грошы і новыя сябры. З імі хадзіў у кіно, на танцы, у бар. А дзе кампанія, там і выпіўка... Ушчувалі Косцю бацькі, ды толку…
Неяк раз вярнуўся хлопец ноччу з гулянкі. У хаце ўжо спалі. І такая смага пачала яго мучыць! Успомніў, што на прыпечку стаіць кампот з сушаных яблыкаў. Намацаў гаршчэчак, прылажыўся, пасля падаўся спаць…
Раніцай Кастуся не падняць. На працу ісці пара, а яго не дабудзіцца. Маці снедаць кліча. Ды дзівіцца:
— І каму гэта прыйшло ў галаву цялячае пойла выліць? Мне ж цяпер бярыся ды зноў вары. Нібыта іншай работы няма!
— А дзе яно было? — уміг падхапіўся з ложка Кастусь.
— Як дзе? У гаршчэчку на прыпечку.
— Дык там жа кампот стаяў! — залыпаў хлопец соннымі вачыма.
— Ён і цяпер стаіць, — паціснула плячыма маці.
— А што ж я тады ноччу выпіў?!
За сталом грымнуў невясёлы смех.
— Малайчына, сынок, — «пахваліла» маці. — Ты ўжо цялятка стаў аб’ядаць. Так, крый божа, і да свінак дойдзеш, бо гарэлка такая: да дабра не давядзе…
Чамусьці адразу ўзгадаўся даўні выпадак, як Косця, яшчэ малым, гуляў са стальным абручыкам і незнарок уздзеў яго на шыю. Туды жалязяка лёгка ўскочыла, а вось назад — аніяк.
— Паўвёскі тады на раду сабралася, — успамінаў бацька. — На шыйцы той абруч пілаваць ніяк не выпадала. Вырашылі пастрыгчы цябе нагала. Намылілі галаву, пагалілі — усё роўна не атрымліваецца сцягнуць, бо то нос замінае, то вушы. Думалі, што і ў школу пойдзеш з тым «ашыйнікам». А як нарэшце знялі (ужо і не памятаю, як), ты так з хаты ірвануў, што паўдня паўсюль шукалі…
— А цяпер бы ён, можа, і спатрэбіўся б, — задуменна прагаварыла маці.
— І зручна было б як, — падтрымаў яе бацька. — Навязалі б цябе за яго на ланцуг, дык і гарэлкі не піў бы. Кармілі б, як тое цялятка…
— П’яніцу знайшлі! — пакрыўдзіўся сын і выскачыў з-за стала.
Пасля той размовы ён, на радасць бацькам, кінуў піць: відаць, сорам прапіць не паспеў…
Галіна НІЧЫПАРОВІЧ.
