Сям’я Стаселовічаў
Вельмі цікавы лёс сям’і Даніся Стаселовіча, роднага брата Віктуся. Падчас калектывізацыі яго таксама абвінавацілі ў прыхоўванні ўласных коней, якіх патрэбна было перадаць у калгас. Калі брату Віктусю суд прысудзіў 10 гадоў турэмнага зняволення, то ў справе Даніся не знайшлі вялікай віны. Ён адсядзеў у турме ў Гродне некалькі месяцаў, і яго адпусцілі. Данісь пайшоў працаваць у будаўнічую брыгаду саўгаса “Суботнікі”. На ўсю акругу ён славіўся як выдатны сталяр. Ён умеў рабіць усё: дзверы, вокны, сталы, зэдлі, лавы.
Стаселовічы прывезлі з лесу векавую сасну даўжынёй больш 10 метраў. І Данісь з дапамогай сталярных інструментаў зрабіў прыгожае, глыбокае карыта для паення авечак, якіх у гаспадарцы было дзясяткі галоў. Карыта было настолькі вялікае, што ў ім купаліся дзеці як у басейне.
Кожны год у Божы Дар прыязджаў у водпуск брат Віктусь і агітаваў Даніся: “Згаджайся, паедзем са мной у Караганду. Уладкую цябе працаваць на шахту. Сорамна за цябе не будзе, бо рукі маеш залатыя”. Данісь згадзіўся, хоць супраць такога рашэння катэгарычна была жонка Ганця. Але муж не памяняў свайго рашэння і паехаў з братам у Казахстан.
На шахце ў Карагандзе ўмелага спецыяліста – сталяра з Беларусі - прынялі з распасцёртымі рукамі. Ад паслуг Даніся Стаселовіча не адказаўся нават сам дырэктар шахты, які ў той час будаваў уласны дом. Ён падружыў з Данісям і браў яго з сабой на паляванне на сайгакаў у стэп.
Ядвіга і Генадзь Заяўскасы с сынам Генам
Сын Даніся Янак закончыў Кудэйшынскую школу, адслужыў армію, а потым і паехаў дабацькі ў Караганду, хоць маці туды не пускала. Янак уладкаваўся праходчыкам на шахту. Маладому шахцёру далі пакой у тым інтэрнаце, дзе меў сваё жыллё бацька. Там ён пазнаёміўся з дзяўчынай Нінай, якая была родам з Беларусі, з Калінкавіцкага раёна. Маладыя згулялі вяселле. У іх сям’і выраслі двое сыноў – Віця і Саша. Яны закончылі школу, тэхнікум электрасувязі і пайшлі, як дзед і бацька, працаваць на шахту. Саша абслугоўваў падземнае электраабсталяванне шахты, Віця – наземнае абсталяванне аб’ектаў.
Данісь Стаселовіч штогод прыязджаў у водпуск з Караганды ў Божы Дар. Прывозіў жонцы Ганці грошы, падарункі, дарагое адзенне. А калі атрымаў працоўную шахцёрскую пенсію больш 200 савецкіх рублёў, то адразу вярнуўся на радзіму ў бацькаву хату. І жылі яны з жонкай Ганцяй яшчэ доўга і шчасліва.
Пасля распаду СССР у 1991 годзе жыццё ў Казахстане рэзка пагоршылася. Закрываліся вугальныя шахты, многія шахцёры аказаліся без працы, апусцелі паліцы ў магазінах. З рэспублікі выязджалі ў Германію многія аседлыя немцы, танна прадавалі свае кватэры і выязджалі рускамоўныя жыхары.
Ян Стаселовіч з сынам Аляксандрам,
салдатам Савецкай арміі.
Настроіліся на пераезд на радзіму ў Беларусь і Стаселовічы. Для іх вяртанне на зямлю продкаў было не трагедыяй, а вялікай радасцю. У Карагандзе яны атрымлівалі вялікія зарплаты, але заўсёды адчувалі сябе там часовымі, іх увесь час вельмі цягнула ў Беларусь.
Калі пасля распаду СССР Беларусь стала незалежнай дзяржавай, сын Даніся Янак з жонкай Нінай і дзецьмі пераехалі ў хату маці Янака ў вёску Бычкі, якая пазней была перайменаваная ў Новы Свет. Гэта была радзіма маці Янака - Ганці, у 2 км ад Кудэйшаў. Янак быў ужо пенсіянерам, але яго папрасіла загадчыца фермы “Ёдзенцы” папрацаваць падвозчыкам кармоў, і ён згадзіўся, сумленна працаваў яшчэ шмат гадоў.
Жонка Янака Ніна таксама была пенсіянерка і кожны год па некалькі разоў ездзіла з сынамі ў вёску да сваёй маці ў Калінкавіцкі раён. Там старэйшы сын Віця пазнаёміўся з дзяўчынай, якая стала яго жонкай. Яны жылі ў бабуліным доме, у іх нарадзіўся сын. Віця працаваў электрыкам у мясцовым калгасе. Але лёс адвёў яму кароткі час жыцця. Ён памёр ад інфаркту, не дажыўшы да 30- гадовага ўзросту.
Марыя Багдзюль (першы рад, другая справа) з калектывам Суботніцкай школы
Меншы сын Янака і Ніны Саша таксама прыехаў ў Беларусь, пайшоў працаваць электрыкам у саўгас “Суботнікі”. Праз нейкі час яго сябар прапанаваў яму працу электрыка ў Мінскай вобласці. Саша пераехаў туды, ажаніўся, пабудаваў дом. Яго дзеці - сын Віця і дачка Саша - закончылі ў Беларусі ўніверсітэты і працуюць.
Некалі вялікі і прасторны дом Стаселовічаў напоўнены галасамі жыльцоў, а потым апусцеўшым разабраў на дровы яго апошні жыхар Генюсь Стаселовіч, які пражываў з жонкай Генуэфай у Ёдзенцах. Камяні ад разбуранага хлява забралі на будаўніцтва саўгасных фермаў. А вялікі стары сад выкарчавалі трактарамі і пашырылі саўгаснае поле.
Вось такі лёс сям’і Стаселовічаў. Яны былі цвёрда замацаваны на зямлі ў Божым Дары, каб весці ўласную гаспадарку. Але падзеі, звязаныя з калектывізацыяй у СССР, так паўплывалі на іх далейшае жыццё, што яны аказаліся ў Казахстане. Там з былых земляробаў сфарміравалася слаўная дынастыя шахцёраў Стаселовічаў. Туга па радзіме зноў вярнула іх у Беларусь.
А. ІГЛІЦКІ.
Фота Стаселовічаў
з сямейнага альбома
Віктара Багдзюля.
(Працяг будзе).