Якую цудоўную магчымасць атрымалі сёлета людзі, неабыякавыя да роднай культуры, роднай зямлі, да таго, што завём мы каранямі сваімі, што імкнемся адрадзіць, узнавіць, захаваць, пакінуць нашчадкам! А магчымасць тая – Год культуры, якім аб’яўлены бягучы год. Ён дазваляе яшчэ раз прыцягнуць увагу ўсіх да гісторыка-культурнай спадчыны, да культуры наогул, да культуры паводзін і зносін, нашага жыцця, быту. Краязнаўцы нашы нібы акрыялі, адчуўшы подых такіх свежых, такіх гаючых вятроў сучаснасці ў адносінах да культуры. Шмат разнастайных мерапрыемстваў прайшло і на Іўеўшчыне ва ўстановах культуры, у Іўеўскім музеі нацыянальных культур, у музычных школах і школах мастацтваў, у сярэдніх школах…
27 красавіка сказалі сваё значнае слова ў гэтай справе і Геранёны, наша своеасаблівая неафіцыйная культурная сталіца. Самым цудоўным чынам Год культуры на Беларусі супаў з 170-гадовым юбілеем Ігнація Кароля Корвін-Мілеўскага з магнацкага роду, сына Оскара Мілеўскага і дачкі пана Воўка з Лугамавіч, якога ўспамінае ў сваёй паэме “Пан Тадэуш” Адам Міцкевіч, - Веранікі Воўк-Мілеўскай.
“Ігнацій Корвін-Мілеўскі - калекцыянер, падарожнік, патрыёт. 170 год з дня нараджэння” — сама назва гісторыка-культурнага праекта, які выліўся ў краязнаўчую канферэнцыю, што прайшла ў Геранёнах, лаканічна характарызуе гэтага незвычайнага чалавека, гонар зямлі іўеўскай.
Тэма Ігнація Корвін-Мілеўскага неаднаразова многія дзесяцігоддзі гучала на старонках раённай газеты, яе даследавалі і збіралі матэрыялы краязнаўцы Алена Смалянічэнка, Іван Пракопчык, Іван Буйко. Яны пісалі пра дзіўную гісторыю жыцця дзіўнага чалавека, незвычайнай асобы.
Патрэбна, напэўна, коратка ўспомніць , хто ж такі Ігнацій Кароль Корвін-Мілеўскі. Успомніць для тых, хто чытае нашу газету не вельмі даўно і не моцна адукаваны ў гісторыі малой радзімы.
Ігнацій Кароль Корвін-Мілеўскі
У магнатаў Корвін- Мілеўскіх, адных з самых буйных землеўладальнікаў нашай старонкі, было двое дзяцей — Ігнацій і Іпаліт. Панічы вучыліся ў Парыжы ў ліцэі Банапарта. Затым ва ўніверсітэце ў Дэрпце.
Ігнацій скончыў студыю выяўленчага мастацтва ў Мюнхене… У 1873 годзе ён прымаў удзел у Міжнароднай выставе жывапісу ў Вене, праз год — у Парыжскім салоне.
Бацькі аддалі Лугамавічы і Лаздуны сыну Іпаліту, а маёнтак у Геранёнах – Ігнацію. Ігнацій атрымаў званне графа, меў свой герб, быў кавалерам Мальтыйскага ордэна.
З 1881 года мяняў грамадзянства з рускага на аўстрыйскае і наадварот. Перад смерцю прыняў італьянскае грамадзянства.
Геранёны заўсёды заставаліся радзімай,тым мілым сэрцу кутком, які ён не забываў і куды так ахвотна прыязджаў. Быў, наогул, як кажуць, грамадзянінам свету. Жыў у Вене і Вільні, пабудаваў палац на італьянскі манер.
Пасля 1905 года Ігнацій Корвін-Мілеўскі ажаніўся з Янінай Оструг-Садоўскай, багатай удавой, сваячкай суседа, графа Уладзіслава Умястоўскага з Жэмыслаўля. Ды шлюб цягнуўся нядоўга. Яны не маглі мець дзяцей. Праз некалькі гадоў з дазволу Ватыкана шлюб быў скасаваны.
Ігнацій купіў востраў у Адрыятычным моры і яхту, якую назваў “Літва”. Плаваў на ёй па Міжземным, Балтыйскім і Паўночным марах, за Паўночны палярны круг да нарвежскіх і расійскіх партоў, у Канстанцінопаль, Венецыю, Каір, Амстэрдам, Стакгольм, Гданьск і іншыя месцы.
Ён многа пісаў, друка-ваў свае нататкі аб падарожжах, публіцыстычныя артыкулы, накшталт “Унутраны крызіс Расіі і народнае прадстаўніцтва”, “Голас шляхціча”.
Ён быў вельмі багатым чалавекам і мог дазволіць сабе займацца калекцыяніраваннем, якое ў канцы ХІХ стагоддзя з’яўлялася паказчыкам добрага густу. Яго калекцыя была шырока вядомай, часта ўпаміналася ў друку як самая значная ў Польшчы. Мілеўскі купляў карціны толькі мастакоў - сучаснікаў. Хацеў, каб гэтыя творы расказвалі аб культуры Польшчы і засталіся на радзіме.
Корвін-Мілеўскі быў не толькі калекцыянерам. Ён дапамагаў маладым мастакам грашыма, выплочваў рэгулярна пенсіі, плаціў за вучобу.
У час Першай сусветнай вайны многія карціны былі схаваны ў Вене, іншыя – у Віленскім палацы і ў Гандлёвым банку ў Варшаве.
Канец Першай сусветнай вайны стаў пачаткам трагічнага этапу ў жыцці Ігнація. Падзенне манархіі ў Расіі, адраджэнне незалежнасці Польшчы разарылі графа. Ён страціў ўсё, што пакінуў на тэрыторыі новай савецкай дзяржавы. Моцна хварэў. Памёр Ігнацій Корвін-Мілеўскі 16 кастрычніка 1926 года.
Культурна-гістарычны праект
Геранёны, здаецца часам, і зараз захоўваюць нейкія асаблівыя традыцыі і ўласцівыя іх былому гаспадару Корвін-Мілеўскаму асаблівасці жыцця і пераваг. Успомніце пра сярэднюю школу з мастацкім ухілам, якая адзіная на ўвесь раён працавала ў Геранёнах. Там малявалі і пісалі карціны ўсе, а асобныя былі таленавітымі па-сапраўднаму. У Геранёнах спявалі і спяваюць, танцавалі і танцуюць, і наогул жывуць творча і апантана, быццам бы даказваючы, што зямля тут асаблівая. Былі асаблівымі гаспадары ў мінулых стагоддзях, асаблівымі аказаліся і іх культурныя нашчадкі.
Ва ўстанове культуры, дзе адбывалася краязнаўчая канферэнцыя, былі аформлены выставы работ удзельнікаў мастацкага аддзялення Іўеўскай дзіцячай школы мастацтваў “Геранёнскія краявіды”, дзіцячага малюнка “Родныя мясціны” (мясцовыя дзіцячы сад і сярэдняя школа), выстава народнай творчасці “Наша спадчына” (сектар рамёстваў і традыцыйнай культуры аг. Геранёны), кніжная выстава “Корвін-Мілеўскія – гонар зямлі Івейскай” (Іўеўская раённая бібліятэка).
Супрацоўнікі сектара рамёстваў і традыцыйнай культуры Геранён правялі майстар-клас па традыцыйных відах рамёстваў – саломапляценні, вышыўцы, ткацтве.
Удзельнікі танцавальнага калектыву “Геранёнскія гарэзы” Геранёнскай дзіцячай школы мастацтваў як бы вярнулі прысутных у тыя далёкія часіны, калі “паплылі” па сцэне ў паланэзе, танцы, без выканання якога не адбываліся балы і ў геранёнскім замку, і ў палацы Корвін-Мілеўскага.
Адбылася дэманстрацыя відэафільма АНТ “Гісторыя Геранён – добрыя людзі”.
Геранёнская зямля мае багатую гісторыю. У часы ВКЛ Геранёны былі горадам, якому было нададзена Магдэбургскае права. Мелі свой герб: у зялёным полі чырвонае сэрца, пранізанае мячом. Многія пакінулі аб сабе добрую памяць. Так, Оскар Корвін-Мілеўскі (1817 – 1906 гг.) дабудаваў сакрысціі да Геранёнскага касцёла.
У 1846 г. Геранёны наведалі мастакі Канут Русецкі і Станіслаў Янушэвіч, якія стваралі карціны “Руіны Геранёнскага замка і касцёл Святога Мікалая”. У 1875 г. тут працаваў над літаграфіяй Напалеон Орда (1807 – 1883 гг.). Усе ведаюць яго знакамітую акварэль “Геранёнскі замак”. І яшчэ ёсць адна карціна - “Руіны Геранёнскага замка”.
Загадчыца аддзела ідэалагічнай работы, культуры і па справах моладзі Вольга Чаславаўна Барко вітала гасцей і ўдзельнікаў канферэнцыі. Яна пажадала плённай працы канферэнцыі, а яе ўдзельнікам — здароўя, поспехаў у працы і вучобе і абавязкова памятаць, што мінулае з’яўляецца падмуркам дня сённяшняга.
Пра гісторыка-культур-ную спадчыну Іўеўшчыны расказала Таццяна Аляк-сееўна Міхалоўская, метадыст па ахове гісторыка-культурнай спадчыны Іўеўскага раёна аддзела народнай творчасці Іўеўскага цэнтра культуры і вольнага часу, якая, у прыватнасці, адзначыла, што сведчаннем старажытнай гісторыі і культуры Іўеўскага краю з’яўляецца наяўнасць на яго тэрыторыі мноства помнікаў і памятных месцаў, якія нагадваюць пра адметныя вынікі духоўнага развіцця народа. Падзеі, што адбываліся тут у розныя часы, пакінулі свой адпаведны след. Яны займаюць даволі значнае месца ў культурнай спадчыне Іўеўшчыны, у сукупнасці адлюстроўваючы шматвекавую гісторыю, талент цікавых і знакамітых людзей.
Аб месцы Геранён ў экскурсійным маршруце “Залатое кола Іўеўшчыны” паведаміла Марына Пятроўна Пазняк, старшы навуковы супрацоўнік Іўеўскага музея нацыянальных культур. Пэўную цікаўнасць выклікала выступленне настаўніка гісторыі Лелюкінскага дзіцячага садка-сярэдняй школы Андрэя Віктаравіча Ваўчка “З гісторыі населенага пункта. Інвентар вёскі Геранёны 1773 года”.
Пра знакаміты род Корвін-Мілеўскіх, прадставіўшы эпоху праз міні-экспазіцыю прадметаў быту ХІХ ст., згадаў краязнаўца-калекцыянер Іван Мечыслававіч Буйко. Пра земляка і мецэната Ігнація Корвін-Мілеўскага расказвала Тамара Рыгораўна Дубянец, загадчыца бібліятэкі-філіяла аг. Геранёны Іўеўскай раённай бібліятэкі.
Мясцовы краязнаўца, былая настаўніца Геранёнскай сярэдняй школы Алена Іванаўна Смалянічэнка пры дапамозе віртуальнага вернісажа прадэманстравала калекцыю карцін Ігнація Корвін-Мілеўскага “Жывапіс к. ХІХст. - п. ХХ ст.”
Работу канферэнцыі аздобіў канцэрт “І песню родную люблю я” аматарскіх творчых калек-тываў Геранёнскай установы культуры, адказнымі за які сталі людзі творчыя і прафесіянальныя: загадчык аддзела культурна-масавай і асветніцкай работы аг.Геранёны Іўеўскага цэнтра культуры і вольнага часу Уладзіслава Ленгінаўна Грынюк і дырэктар Геранёнскай дзіцячай школы мастацтваў Дзмітрый Анатольевіч Дадычын.
Усе прыйшлі да высновы, што на добрым падмурку мінулага працаваць прыемна і адначасова адказна. Патрэбна ўвесь час адчуваць і подых стагоддзяў, і статус жыхароў населенага пункта, які некалі адным з нямногіх меў Магдэбургскае права, якім валодаў сапраўдны сын свайго часу, мецэнат, мастак, калекцыянер, падарожнік, магнат зямлі іўеўскай…
В. ГУЛІДАВА.
Фота С. ЗЯНКЕВІЧА
і з архіваў канферэнцыі.
