Апошнім часам Іўеўская дзіцячая бібліятэка стала нейкім своеасаблі-вым культурным цэнтрам горада, месцам правядзення надзвычай цікавых і змястоўных мерапрыемстваў, якія годныя ўвагі, пільнага інтарэсу. Туды з задавальненнем наведваюцца мясцовыя краязнаўцы, людзі, не абыякавыя да гісторыі роднага краю (у рамках сусветнай гісторыі і проста вялікай любові да малой радзімы).
Вынікам плённага супрацоўніцтва бібліятэкі з гэтымі асаблівымі людзьмі стала шмат сумесных праектаў. Наш жа расказ сёння - пра найбольш значны для культурнага жыцця горада і раёна. Гаворка ідзе пра выставачны праект "Зазірнуць у мінулае", які дзейнічае ўжо другі год, і ў рамках якога прайшло пяць выстаў. А нядаўна прайшла шостая, якую наведалі шмат людзей розных узростаў.
Выстава мае назву "З глыбінь вякоў жыцця струменіць ніць". Гэта радок з верша настаўніка гісторыі, чалавека творчага, краязнаўцы Алега Міхайлавіча Ігліцкага, які і стаў ініцыятарам правядзення гэтага мерапрыемства. Ён асабіста абышоў наш горад, яго вуліцы і завулкі з фотаапаратам, зрабіў фотаздымкі ўсіх даваенных будынкаў, што захаваліся да нашага часу, надрукаваў фотаздымкі і прапанаваў паказаць іх, расказаць пра архітэктуру даваеннага горада, мястэчка Іўе.
Добрае зерне ў бібліятэцы заўжды падае ва ўрадлівую глебу. Тут рады каштоўнай інфармацыі, умеюць яе пераўтварыць у добрую справу.
Загадчыца бібліятэкі Таіса Іванаўна Грыкень пачала адкрыццё выставы пранікнёным вершам Алега Ігліцкага пра наш старажытны горад, пра яго старыя і новыя камяніцы, пра сэнс і выснову яго спрадвечнага жыцця. А потым, безумоўна, была цікавая гістарычная спраўка пра першае ўпамінанне Іўя ў пісьмовых крыніцах, пра асноўных яснавяльможных гаспадароў (сярод якіх такія вядомыя ў Вялікім княстве Лі-тоўскім і ў Рэчы Паспалітай грамадскія і палітычныя дзеячы, прадстаўнікі лепшых радоў, як Кішкі, Глябовічы, Сапегі, Агінскія, Тызенгаўзы) населенага пункта, які стаяў на бойкім гандлёвым шляху. А затым і сам, у 1742 набыўшы статус мястэчка, стаў буйным гандлёвым цэнтрам.
Кароткая гістарычная спраўка з сівой даўніны да нашага часу.
Аднак жа, тэма прысвячалася архітэктуры горада. І пачалі гучаць мала вядомыя шырокай аўдыторыі гісторыі. Пайшла гутарка аб "галандцах". Між ін-шым, менавіта так называліся ў Іўі дамы па цяперашніх вуліцах 1 Мая і Карла Маркса. Так-так, менавіта тыя дамы, якія заўжды прымалі на сябе ўвесь асноўны вадапад бруду з-пад колаў машын, што снуюць тут бясконцым патокам. Таму што стаяць гэтыя дамы пры самай дарозе.
А назву сваю атрымалі таму, што багаты купец, які вярнуўся з Галандыі, вырашыў пабудаваць сабе асаблівы дом, архітэктуру якога падгледзеў у іншаземнай краіне. Іншыя таксама пачалі пераймаць новы стыль. Так мяркуюць гісторыкі і краязнаўцы - даследчыкі.
Аднак, хутчэй за ўсё, "галандцы" з'явіліся ў Іўі з іншай нагоды. Да канца 20-х гадоў Іўе выглядала зусім шэра. Многія местачкоўцы марылі пра новае жыллё. Ды дзе ўзяць на яго грошы? Старыя людзі гаварылі наконт таго, што вялікі пажар, які адбыўся ў Іўі 15 мая 1929 года, быў зусім не выпадковым. Таму што, маўляў, усе будыніны, з якіх ён пачаўся, былі застрахаванымі. Спачатку раптоўна загарэўся магазін яўрэя Копальда. А затым пачаў агонь "гуляць" ледзь не па ўсім мястэчку.
Гміна, паліцыя, пажарная ахова вялі следства, але нічога не высветлілі.
Ад вуліц Бернардынская, Конская, Мікалаеўская, Віленская і некаторых іншых стала адно папялішча. Сотні пагарэльцаў засталіся без жылля, вопраткі, мэблі. Доўга яшчэ хадзілі жабракі-пагарэльцы па навакольных вёсках…
А прадбачлівыя пагарэльцы атрымалі страхоўкі, і праз год-другі вуліцы, што пацярпелі ад вялікага агню, цалкам аднавіліся. І менавіта на іх з'явіліся новыя будынкі - "галандцы".
Фотаздымкі старога млына, касцёла святых апосталаў Пятра і Паўла, храма святога мучаніка дзіцяці Гаўрыіла Беластоцкага, мячэці і грунтоўны расказ аб гісторыі ўтварэння і ўзвядзення храмаў трох іўеўскіх канфесій…
Шмат цікавага і карыснага прагучала на выставе. Арганізатары яе зрабілі экскурс і па цяперашніх асобных будынках. Яны расказалі, напрыклад, што размяшчалася раней у адным з жылых дамоў ля маста, у памяшканні сённяшняга "Беларусбанка", у будынку міліцыі, магазіне "Крыніца", у рэдакцыі, "Паліграфе", у будынку сталовай і г.д.
Гучалі вершы Алега Ігліцкага, іўяўчанкі, зараз жыхаркі ізраільскага горада Нетанія Алены Бондар.
…У адкрыцці выставы ўдзельнічалі краязнаўцы Алег Міхайлавіч Ігліцкі, Андрэй Віктаравіч Ваўчок, вучні Іўеўскай сярэдняй школы і вучні Лелюкінскага дзіцячага сада-сярэдняй школы.
Як цудоўна, што ёсць у нас такія апантаныя любоўю да родных мясцін людзі, якія шчодра дзеляцца гэтым пачуццём, адкрываюць невядомыя старонкі гісторыі бацькаўшчыны, дапамагаюць дакрануцца розумам і пачуццямі да свайго, самабытнага, нацыянальнага.
В. ГУЛІДАВА.
Фота С. ЗЯНКЕВІЧА.
